Szanowni Państwo!
Jako Polskie Stowarzyszenie Protetyków Słuchu od lat dbamy o to, aby obsługa osób niedosłyszących była w Polsce na najwyższym poziomie. W dobie rozwoju multimediów, w tym Internetu, wielu informacji wyszukujemy właśnie na stronach www. Bardzo często jednak informacje tam znalezione nie są prawdziwe lub co najmniej nierzetelne. Dlatego postanowiliśmy ułatwić Państwu proces doboru nowego aparatu słuchowego, pisząc o tym jak według wszelkich zasad zawodowych powinna wyglądać wizyta w gabinecie protetyka słuchu. Będziemy wdzięczni za każdą sugestie dotyczącą uzupełnienia tej strony, a także chcielibyśmy zachęcić Państwa do zadawania pytań w formie elektronicznej poprzez adres e-mail (sekretariat@psps.pl).
Zaczynamy od podstawowego pytania które zadają sobie osoby niedosłyszące: JAKI APARAT SŁUCHOWY WYBRAĆ?
Odpowiedź na to pytanie jest prosta: TAKI W KTÓRYM SŁYSZALNOŚĆ BĘDZIE NAJLEPSZA POD WZGLĘDEM ZROZUMIENIA MOWY ORAZ NATURALNOŚCI ODBIERANEGO DŹWIEKU!
Wydaje się że taka odpowiedź jest dość banalna i oczywista. Czy rzeczywiście? Każda osoba, która pierwszy raz jest skierowana na dobór aparatu jest dość zdezorientowana, może nawet przestraszona. Zastanawia się jak będzie wyglądała z aparatem słuchowym, wzbraniając się przed wizytą w gabinecie protetycznym. Kiedy już zdecyduje się na ten krok kolejna niepewność związana jest z typem aparatu jaki powinien być zastosowany (aparat zauszny czy wewnątrzuszny, aparat producenta A czy producenta C, aparat tani czy droższy, itd.).
W kolejnych etapach wytłumaczymy całą procedurę doboru aparatu i udowodnimy, że tak naprawdę odpowiedź na podstawowe pytanie zadane wcześniej jest dokładnie taka jak podaliśmy: NAJLEPSZY APARAT SŁUCHOWY TO TAKI, KTÓRY DLA DANEJ OSOBY DAJE DŹWIĘK NAJBARDZIEJ ZBLIŻONY DO NATURALNEGO ORAZ W KTÓRYM MOWA JEST NAJBARDZIEJ ZROZUMIAŁA ZARÓWNO W CISZY JAK I HAŁASIE.
Jest jeszcze jedno pytanie pomocnicze: JAK WYBRAĆ PROTETYKA SŁUCHU (PUNKT Z APARATAMI)?
Na to pytanie odpowiemy na końcu.
Etap 1 – Krótki wywiad medyczny
Krótki wywiad medyczny polega na uzyskaniu od pacjenta jak najwięcej danych dotyczących jego stanu zdrowia, szczególnie tych dotyczących układu słuchowego. Protetyk słuchu zapyta Państwa o przebyte choroby uszu (bóle ucha, operacje, wycieki, nadmierne wydzielanie woskowiny, szumy w uszach itd.). Jeżeli padną pytania dotyczące aktualnego (ogólnego) stanu zdrowia, przebytych chorób i przyjmowanych lekarstw, również należy na nie odpowiedzieć. Ważna jest również informacja na temat ogólnej sprawności fizycznej (np.: czy osoba może łatwo chwycić małe przedmioty palcami). Druga część wywiadu powinna dotyczyć określenia „profilu słuchowego pacjenta” tzn. podania sytuacji w jakich najczęściej osoba ma problemy ze słyszeniem i rozumieniem innych osób oraz takich w których najczęściej przebywa.
Etap 2 – Otoskopia
Sprawdzenie ogólnego stanu ucha zewnętrznego. Używa się do tego Otoskopu, czyli latarki ze szkłem powiększającym. Protetyk słuchu zagląda do wnętrza kanału słuchowego zewnętrznego sprawdzając czy nie ma tam woskowiny i ciał obcych, oceniając jednocześnie stan błony bębenkowej. Ocenia się również zewnętrzną część małżowiny usznej. W przypadku stwierdzenia woskowiny w kanale słuchowym pacjent powinien być odesłany do laryngologa już na tym etapie.
Etap 3 – Diagnostyka słuchu
Badanie słuchu powinno być wykonane w specjalnie do tego przygotowanej kabinie ciszy, lub wygłuszonym pomieszczeniu.
Audiometria tonalna (badanie progu słyszalności) – w ogólności pozwala na stwierdzenie jakie najcichsze dźwięki słyszy dana osoba. Jest to jedna z najważniejszych części doboru aparatu słuchowego, a także ogólnie pojętej diagnostyki słuchu. Pacjent który ma założone słuchawki na uszach musi zasygnalizować protetykowi chwilę w której zacznie słyszeć dźwięk. Zazwyczaj osoba badana przyciska przycisk w momencie kiedy usłyszy, lub po prostu podnosi rękę. Protetyk słuchu powinien dobrać odpowiednią formę reakcji dla każdego pacjenta. Wstępna instrukcja co należy robić w trakcie badania ,ma ogromny wpływa na otrzymanie prawidłowego wyniku, który z kolei istotnie wpływa na dopasowanie aparatu słuchowego oraz ewentualny proces leczenia u specjalisty. Niezmiernie ważne jest wykonanie badania progu słyszalności na drodze powietrznej (dźwięk generowany do ucha przez słuchawki) jak i na drodze kostnej (dźwięk generowany przez wibracje za pomocą słuchawki kostnej zakładanej za ucho pacjenta). Ma to wpływ zarówno na dopasowanie aparatu słuchowego jak i proces leczenia.adanie słuchu powinno być wykonane w specjalnie do tego przygotowanej kabinie ciszy, lub wygłuszonym pomieszczeniu.
Audiometria mowy – badanie w trakcie którego pacjent powtarza słowa odtwarzane na różnym poziomie głośności, usłyszane przez słuchawki. Jest to niezwykle ważne badanie określające zdolności słuchowe pacjenta i pomagające wybrać ucho które będzie zaopatrzone w aparat słuchowy, w przypadku kiedy badana osoba nie chce nosić dwóch aparatów.
UCL (badanie progu dyskomfortu) – do ucha pacjenta puszczane są dźwięki coraz głośniejsze a osoba badana musi powiedzieć w którym momencie głośność danego dźwięku jest dla niej nie do wytrzymania . Badanie wymaga dobrej współpracy protetyka słuchu z pacjentem i nie powinno być zazwyczaj wykonywane w przypadku gdy pacjent ma szumy uszne.
Tympanometria – badanie diagnostyczne ucha środkowego. Nie jest to badanie konieczne przy dopasowaniu aparatu słuchowego. Są jednak pewne wskazania do wykonania tego badania w zależności od wyników audiometrii tonalnej. O konieczności wykonania tympanometria decyduje protetyk słuchu. Badanie jest badaniem obiektywnym (brak reakcji pacjenta) i wskazuje na ewentualną konieczność skierowania pacjenta do specjalisty laryngologa. Tympanometria polega na włożeniu specjalnej sondy płytko do kanału słuchowego, która zmienia ciśnienie w uchu generując tym samym cichy buczący dźwięk. W trakcie badania stwierdzamy z jaką łatwością energia dźwiękowa przechodzi przez ucho środkowe przy zmianie ciśnienia powietrza. Pośrednio bada się tutaj podatność błony bębenkowej oddzielającej ucho środkowe od ucha zewnętrznego.
Etap 4 – Rozmowa na temat dostępnych rozwiązań
Kolejnym etapem jest wyjaśnienie wyników badań słuchu i wskazanie (lub nie) ewentualnej konieczności odwiedzenia laryngologa w celu konsultacji medycznej. Po przeprowadzeniu badań słuchu, wyjaśnieniu wyników i zebraniu informacji o pacjencie (wywiad medyczny i profil słuchowy), protetyk słuchu powinien przedstawić osobie niedosłyszącej rozwiązanie, które jest dla niej najlepsze, tłumacząc wszystkie wady i zalety danego produktu.. Np.: jeżeli dana osoba miała wcześniej operację uszną, to jest mało prawdopodobne żeby można było zastosować aparat wewnątrzuszny. Jeżeli ktoś ma perforację (dziurkę) w błonie bębenkowej i przy tym wyciek z ucha, to nie stosuje się nigdy aparatów słuchowych mających elektronikę w kanale słuchowym z powodu ryzyka uszkodzenia. Dotyczy to również aparatów zausznych ze słuchawką w uchu. Ponadto w przypadku perforacji, protetyk słuchu musi otrzymać zgodę lekarza prowadzącego na założenie aparatu na to ucho (przeważnie w takich przypadkach stosuję się aparaty słuchowe przekazujące dźwięk za pomocą wibracji , tzw .aparaty kostne, zazwyczaj umieszczone w okularach). W przypadku pacjentów którzy mają problem aby chwycić drobną rzecz palcami , nie powinno się stosować aparatów zbyt małych, aby uniknąć problemów z obsługą aparatu.
Do dyskusji pozostaje wiele innych drobnych szczegółów ,typu: żywotność baterii, kosmetyka aparatów, okres adaptacji do aparatu itd. Najważniejsza rzecz do rozstrzygnięcia, to oczywiście kwestia wyboru ucha do aparatowania. Najlepszym wyborem dla pacjenta (choć istnieją od tego wyjątki) jest założenia aparatu obuusznie. Przede wszystkim dwa aparaty dają maksymalne zrozumienie mowy w hałaśliwych warunkach dla danej osoby, ale również poprawiają naturalność i lokalizację dźwięku. Jeżeli jednak nie możemy założyć aparatu na drugie ucho, lub pomimo namowy protetyka słuchu, osoba niedosłysząca nie chce nosić dwóch aparatów słuchowych, wybiera się ucho które lepiej rozumie mowę (to wiemy z badania audiometrii mowy).
Ostatecznie to sam pacjent wybiera typ aparatu na jaki się zdecyduje, ale wcześniej musi znać wszystkie możliwości, aby móc dokonać wyboru.
Etap 5 – Dopasowanie aparatów słuchowych
Dopasowanie aparatów słuchowych to bardzo delikatny proces. Protetyk słuchu przy każdej swojej czynności powinien wytłumaczyć to co właśnie ma zamiar zrobić. Sam proces polega na dostrojeniu aparatu słuchowego według aktualnego progu słyszalności, który otrzymujemy wykonując audiometrię tonalną. Aparat podłączony zostaje do komputera za pomocą programatora. Po wstępnych ustawieniach jest umieszczany za uchem pacjenta. Tak dokładnie, za uchem, nawet jeżeli pacjent od samego początku chce mieć aparat do ucha. Przymierzenie aparatu wewnątrzusznego na wstępnym etapie nie jest możliwe, ponieważ taki aparat robi się na miarę kanału słuchowego, co wymaga pewnych czynności i czasu, co jest czasochłonne i kosztowne. Dlatego właśnie na początku przymierzamy aparaty zauszne aby sprawdzić czy dane urządzenie spełnia oczekiwania pacjenta co do słyszalności i czy jest skuteczne. Dopiero wtedy wykonuje się aparat do ucha, który jest odpowiednikiem wybranego aparatu zausznego. Zazwyczaj pierwsze przymierzenie aparatów odbywa się już na pierwszej wizycie jeżeli nie ma ograniczeń czasowych i jeżeli pacjent jest na tyle wypoczęty że może kontynuować. Osoba którą zajmuje się protetyk słuchu w najlepszej sytuacji będzie miała przymierzone 3 pary aparatów słuchowych (lub 3 aparaty słuchowe) i każdy będzie innego producenta.
Takie podejście do dopasowania tych urządzeń daje pacjentowi szeroki wybór, ponieważ aparaty słuchowe na podobnym poziomie technicznym i w podobnych cenach są porównywane pomiędzy sobą. Nie jest sztuką porównać aparat niskiej klasy danego producenta z aparatem wyższej klasy tego producenta i dowieść że aparat droższy będzie lepszy. To jest raczej oczywiste. Jeżeli jednak pacjent od początku wyraził się jasno i określił jaki poziom technologii (ceny) go interesuje, to przymierzając kilka aparatów na tym samym poziomie technologicznym, dajemy mu wybór jakiego oczekuje.
W kolejnej odsłonie dopasowania, jeżeli dotychczasowy poziom technologiczny nie był trafiony, protetyk podniesie poprzeczkę i dopasuje pacjentowi aparaty wyższej klasy. Najlepszą jednak strategia w dopasowaniu aparatów słuchowych, jest pozostawić rozmowę o cenach przymierzanych aparatów na sam koniec. W ten sposób pacjent nie będzie się sugerował cenami wybierając aparat, natomiast jeżeli cena ostatecznie będzie za wysoka, to i tak powie o tym protetykowi.
Większość aparatów słuchowych w dzisiejszych czasach można dopasować na tzw. wkładkach (nasadkach) uniwersalnych, bez konieczności wykonywania indywidualnej wkładki usznej. W taki sposób osoba która ma dopasowywane aparaty nie ponosi żadnych kosztów, jeżeli zmieni decyzję i wybierze aparat z niestandardową wkładką. Oczywiście mówimy tutaj cały czas o procesie dopasowania, ponieważ ostatecznie przeważnie wykonuje się wkładkę indywidualną na miarę kanału słuchowego.
Wcześniejsze wykonanie wkładki usznej, która jest elementem końcowym aparatu (przekazuje dźwięk na błonę bębenkową), może być czasami koniecznie już po wstępnej wizycie ze względu na niestandardowy kształt kanału słuchowego i brak możliwości dopasowania urządzenia na wkładce uniwersalnej. O tym jednak doświadczony protetyk słuchu powiadomi pacjenta w stosownym momencie.
Każdy aparat słuchowy który jest w trakcie dopasowania oceniany jest przez pacjenta pod względem subiektywnych, a następnie przez protetyka obiektywnie. Na koniec pierwszej wizyty protetyk słuchu powinien opowiedzieć krótko o różnicach pomiędzy przymierzanymi aparatami , zarówno tymi które wypadły najlepiej jak i tymi które wypadły najgorzej. Pacjent dowiaduje się oczywiście jaka jest cena urządzeń, po to aby określić czy może sobie pozwolić na taki wydatek, czy ewentualnie chce testować aparaty jeszcze wyższej klasy.
Etap 6 – Ocena zysku z dopasowanego aparatu słuchowego (subiektywna i obiektywna)
Dopasowując aparat słuchowy musimy wiedzieć że to urządzenie będzie spełniają swoją rolę, czyli pomoże osobie niedosłyszącej. Są na to co najmniej cztery sposoby.
1. Symulowanie sytuacji akustycznych i rozmowa na żywo- ocena subiektywna
W trakcie dopasowania aparatów słuchowych protetyk słuchu może symulować sytuacje akustyczne za pomocą głośników podłączonych do komputera, sprawdzając w ten sposób zrozumiałość mowy w hałasie i naturalność dźwięków. Przydatne jest również badanie szeptem. Jeżeli ktoś nie słyszy szeptu bez aparatu, a z aparatem słyszy, to wiadomo że aparat słuchowy działa skutecznie. Sam użytkownik aparatu może określić czy słyszy naturalnie dźwięki otaczające i własną mowę.
2. Pomiar w tzw. wolnym polu słuchowym – ocena obiektywna.
Badanie polega na zbadaniu osoby niedosłyszącej w kabinie ciszy, w sytuacji kiedy nie ma założonych aparatów słuchowych i w drugiej sytuacji, kiedy aparaty słuchowe są założone i działają. Oczywiście każdy pomiar musi zostać wykonany w tych samych warunkach. Badanie wykonuje się puszczając dźwięki lub mowę z głośników, specjalnie do tego skalibrowanych i ustawionych. Protetyk słuchu może zbadać zarówno próg słyszalności jak i zrozumiałość mowy dla danego poziomu dźwięku, zarówno w ciszy jak i w hałasie. W ten sposób widzimy obiektywną różnice w słyszalności bez i z aparatami słuchowymi.
3. Pomiary na uchu rzeczywistym (REM) – ocena obiektywna
Są to pomiary pomagające stwierdzić czy wymagane wzmocnienie aparatów słuchowych po zaprogramowaniu jest takie samo przy samej błonie bębenkowej jak to na ekranie komputera. Wynika to z faktu że ucho u każdego człowieka jest inne i każdy z nas ma tzw. rezonans kanału słuchowego, czyli naturalne wzmocnienie dźwięków w pewnym zakresie (maksymalne występuje dla częstotliwości około 3 kHz). Wkładając aparat słuchowy do ucha powodujemy zmianę tego wzmocnienia (słaby spadek lub też duże obniżenia wzmocnienia) – po prostu gorzej słyszymy pewne dźwięki. Utratę tą niweluje aparat słuchowy przyjmując średnią wielkość kanału słuchowego dla danego wieku. Niestety okazuje się że są osoby których kanał słuchowy nie jest standardowej wielkości i stąd wykonanie pomiarów pomaga dobrze ustawić aparaty słuchowe. Pacjent siedzi z aparatami słuchowymi przed urządzeniem pomiarowym i możemy dokładnie sprawdzić co się fizycznie dzieje w uchu pacjenta, kiedy regulujemy parametry wzmocnienia aparatu na komputerze. Nie jest to pomiar bez którego nie możemy się obejść ustawiając aparat słuchowy, ale na pewno zwiększa precyzję dopasowania.
4. Wypożyczenie aparatów słuchowych- ocena subiektywna
Po wykonaniu wszystkich powyższych pomiarów protetyk słuchu może wypożyczyć aparaty słuchowe na krótki okres, w celu wypróbowania ich skuteczności w naturalnych warunkach życiowych danej osoby. Wypożycza się aparat który wypadł najlepiej w powyższych testach. Po dokonaniu oceny pozytywnej przez pacjenta, aparat jest dobrze dopasowany i gotowy do wydania. W przypadku negatywnej oceny pacjenta, protetyk słuchu zmieni aparat słuchowy na inny aby również mógł być przetestowany.
Konieczne jest sprawdzenie zysku z aparatu słuchowego przy użyciu co najmniej dwóch z powyższych metod.
Etap 7 – Wykonanie wkładki usznej / obudowy aparatu – odlew z ucha
Wkładka uszna zazwyczaj ma 3 miesięczną gwarancję i pacjent odczuwając dyskomfort przy dłuższym noszeniu, może zgłosić się do protetyka, który powinien poprawić wkładkę, lub wykonać nową. Na każdą ponownie wykonaną wkładkę obowiązuje okres 3 m-cznej gwarancji. Taki sam proces powinien nastąpić jeżeli wkładka jest za luźna i np.: wysuwa się z ucha.Po dopasowaniu aparatów słuchowych i wyborze typu aparatu (wewnątrzuszny, zauszny, zauszny ze słuchawką w uchu), protetyk słuchu musi pobrać formę z ucha w celu wykonania wkładki dousznej (obudowy aparatu wewnątrzusznego).
Potrzebuje do tego otoskopu, sztabki świetlnej, tamponu do ucha oraz masy wyciskowej. Po sprawdzeniu drożności kanału słuchowego wkłada do ucha tamponik za pomocą tzw. sztabki świetlnej, zasłaniając w ten sposób błonę bębenkową. W kolejnym kroku za pomocą plastikowej strzykawki wypełnia kanał słuchowy masą wyciskową.
W trakcie wkładania tamponu do ucha, przy konieczności wykonania długiego wycisku, pacjent może odczuć delikatne podrażnienie w uchu, o czym protetyk słuchu uprzedza osobę niedosłyszącą. Wycisk jest wyjmowany z ucha po 4-5 minutach.
W formy usznej powstaje finalny produkt, czyli odpowiednia wkładka uszna, która na kolejnej wizycie zostaje przymierzona do ucha i sprawdzona pod kątem komfortu.
Etap 8 – Odbiór aparatu słuchowego + instrukcje dotyczące użytkowania
Po wykonaniu indywidualnej wkładki do ucha (obudowy aparatu) protetyk słuchu umawia pacjenta na odbiór aparatu słuchowego. W tym momencie następuje ostatecznie sprawdzenie dopasowania pod względem komfortu noszenia aparatu i jakości słyszenia.
Pacjent otrzymuje instrukcje odnośnie zakładania i zdejmowania aparatu słuchowego, zakładania baterii, czyszczenia wkładki usznej (aparatu wewnątrzusznego), osuszania aparatu słuchowego. Pacjent powinien przećwiczyć zakładanie aparatu przy protetyku słuchu, aby ten mógł udzielić ewentualnych wskazówek jak ten proces usprawnić.
Zostaje również poinformowany o wszelkich dostępnych akcesoriach do aparatu słuchowego i typie baterii wykorzystywanej w aparacie słuchowym pacjenta. Akcesoria do aparatu słuchowego umożliwiają lepszą słyszalność z TV, rozmowy przez telefon oraz słuchanie muzyki (korzystanie z komputera), korzystając zazwyczaj z technologii Bluetooth.
Wydawana jest gwarancja na aparat słuchowy (w większości przypadków wynosi 3 lata), instrukcja do aparatów słuchowych oraz dane kontaktowe do protetyka słuchu. Wystawiana jest faktura VAT na zakupiony aparat, która zawiera informacje na temat udzielonej refundacji oraz nazwę aparatu.
Pacjent jest umawiany na wizytę kontrolną lub jest powiadamiany o konieczności jej odbycia.
Etap 9 – Wizyty kontrolne
Wizyty kontrolne są częścią usługi która jest związana z dopasowaniem aparatu słuchowego. Większość protetyków słuchu wykonuje taką konsultacje nieodpłatnie. Spotkanie to jest niezbędne, żeby ocenić funkcjonowanie aparatu słuchowego, sprawdzić drożność przewodów doprowadzających dźwięki do ucha, wykonać kontrolne badanie słuchu, poinstruować ponownie pacjenta odnośnie prawidłowej obsługi aparatu słuchowego, sprawdzić czy kanał słuchowy jest wolny od woskowiny usznej itd. Na wizycie kontrolnej, z czasem, protetyk słuchu będzie również pogłaśniał aparat słuchowy, ustawiając wzmocnienie odpowiednio z wydłużaniem się czasu noszenia aparatu słuchowego (okres adaptacji).
Pierwsza wizyta kontrolna powinna się odbyć najpóźniej po okresie 6 tygodni od wydania aparatów słuchowych.
Wizyta druga odbywa się po 3 miesiącach od pierwszej, natomiast trzecia po kolejnych trzech miesiącach. Jeżeli aparat słuchowy noszony jest od roku i jesteśmy pewni co do zdolności pacjenta co do jego obsługi, spotkania z protetykiem powinny odbywać się co najmniej co 6 miesięcy.
W przypadku dzieci natomiast średnio co 4 miesiące.
Oczywiście pacjent kontaktuje się ze swoim protetykiem słuchu jeżeli jest potrzeba złożenia takiej wizyty częściej.
Wizyta taka powinna trwać co najmniej 30 minut.
Osoba niedosłysząca raz do roku musi mieć wykonane kontrolne badanie słuchu. Okres ten w przypadku dziecka wynosi 6 miesięcy.
W okresie gwarancji, dobrym zwyczajem jest oddanie aparatu słuchowego do serwisu, co najmniej dwa razy. W tym celu zostawiamy aparat słuchowy u protetyka słuchu i jest on przez niego odsyłany do punktu serwisowego producenta. Warto zapytać o aparat zastępczy na okres naprawy. Po okresie gwarancyjnym warto jest również wykonywać okresowe przeglądy płatne raz na 2 lata.
Zanim zakupimy aparat słuchowy – wybór protetyka słuchu
JAK WYBRAĆ PROTETYKA SŁUCHU?
Jeżeli przeczytali Państwo informacje na temat kolejnych etapów doboru aparatu słuchowego, odpowiedź na to pytanie jest bardzo łatwa.
Dobry protetyk słuchu, to taki który prowadzi Państwa poprzez dobór aparatu słuchowego właśnie w taki sposób jak zostało to opisane powyżej.
Oczywiście ważne są inne rzeczy, takie jak sympatia do danej osoby, czy też jak daleko jest położony punkt protetyki słuchu od naszego miejsca zamieszkania oraz oczywiście to czy zaproponowane rozwiązanie odpowiada Państwu pod względem ceny. Proszę jednak pamiętać, że wizyta u osoby dobierającej aparat słuchowy, jest przede wszystkim po to żeby dobrze słyszeć. Protetyk słuchu który się Państwem zajmuje, będzie się zajmował, jest wybierany na kolejne 5 – 7 lat.